Plan zagospodarowania przestrzennego terenu ukazuje głównie miejsca przyszłych obiektów w przestrzeni. O przystąpieniu do sporządzenia planu miejscowego – MPZP (Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego) lub jego zmiany, granicach obszaru nim objętego, zakresie i przedmiocie planu, decyduje rada gminy (jeżeli posiada uchwalone studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy) w formie uchwały.
Sporządzenie planu zagospodarowania przestrzennego jest długotrwałym procesem, w którym na podstawie odpowiednich studiów i analiz, połączonych z procedurą waloryzacji terenów oraz negocjacjami (w zakresie proponowanych rozwiązań) dokonywane są czynności zmierzające do uzyskania rysunku i opisu planu. Początkowo sporządzany jest projekt planu, który po jego uzgodnieniu na różnych szczeblach oraz wyłożeniu w urzędzie gminy, do wglądu dla bezpośrednio zainteresowanych i wprowadzeniu poprawek, staje się podstawą do uchwalenia przez Radę Gminy.
Po ogłoszeniu, w wojewódzkim dzienniku urzędowym, uchwały Rady Gminy o zatwierdzeniu projektu planu, staje się on prawomocnym przepisem gminnym stanowiącym prawo lokalne i podstawę dla wielu czynności dotyczących zarządzania terenem, głównie w zakresie zgodności zakresu i treści czynności z informacją o terenie zawartą w planie zagospodarowania przestrzennego.
W planie miejscowym określa się:
- przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu lub różnych zasadach gospodarowania ;
- zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego;
- zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego;
- zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;
- wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych;
- parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym linie zabudowy, gabaryty obiektów i wskaźniki intensywności zabudowy;
- granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie, ustalonych na podstawie odrębnych przepisów, w tym terenów górniczych, a także narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych;
- szczegółowe zasady i warunki scalania i podziału nieruchomości objętych planem miejscowym;
- szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich użytkowaniu;
- zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej;
- sposób i termin tymczasowego zagospodarowania , urządzania i użytkowania terenów;
- stawki procentowe, na podstawie których ustala się tzw. rentę planistyczną.
Plan miejscowy sporządza się w skali 1:1000, z wykorzystaniem urzędowych kopii map zasadniczych albo w przypadku ich braku map katastralnych, gromadzonych w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie map w skali 1:500 lub 1:2000, a w przypadkach planów miejscowych, które sporządza się wyłącznie w celu przeznaczenia gruntów do zalesienia lub wprowadzenia zakazu zabudowy, dopuszcza się stosowanie map w skali 1:5000.
W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu – WZZT następuje po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, w którym musimy spełnić szereg warunków określonych w art. 61 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Inwestor musi w pierwszej kolejności uzyskać decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku planu, na podstawie przepisów szczególnych (określoną ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym). Decyzję taką wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
Natomiast w przypadku inwestycji celu publicznego, przez którą należy rozumieć działania o znaczeniu lokalnym (gminnym), ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim i krajowym) jak np. wydzielanie gruntów pod drogi publiczne oraz ich budowa. Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, inwestycja celu publicznego lokalizowana jest (w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) w drodze decyzji o lokalizacji celu publicznego.
Należy podkreślić, że organ właściwy w sprawie wydawania pozwolenia na budowę (starosta, prezydent miasta na prawach powiatu, wojewoda) przed jego wydaniem sprawdza zgodność projektu budowlanego z ustaleniami MPZP – miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub w przypadku jego braku decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu – WZZT lub decyzji o lokalizacji celu publicznego, ponieważ jego rolą jest m.in. stwierdzenie zgodności planu lub decyzji z przedłożonym projektem.